Mối quan hệ giữa tuần hoàn và chu chuyển của tư bản trong Kinh tế chính trị Mác - Lênin
1. Khái quát về tuần hoàn và chu chuyển của tư bản
1.1. Tuần hoàn của tư bản
Ta đã biết, tư bản là giá trị mang lại giá trị thặng dư, có công thức chung là T - H – T’ (trong đó T’ = T + t). Phân tích kỹ công thức trên, ta có thể viết lại là:
Quá trình lưu thông của tư bản chính là sự vận động của tư bản, nhờ đó nó lớn lên và thu được giá trị thặng dư. Sự vận động của tư bản trong công thức trải qua ba giai đoạn:
Giai đoạn thứ nhất T - H, mỗi tư bản đều bắt đầu cuộc đời của mình dưới hình thức một số lượng tiền tệ nhất định, biểu hiện thành tư bản tiền tệ. Nhà tư bản dùng tiền mua hàng hóa nhất định (chính là các yếu tố sản xuất bao gồm tư liệu sản xuất và sức lao động). Trong hành vi mua của nhà tư bản giai đoạn này, chức năng của tư bản tiền tệ đã chuyển hóa thành các yếu tố sản xuất. Tư bản chuyển sang hình thái mới đó là tư bản sản xuất.
Giai đoạn thứ hai là giai đoạn sản xuất. Trong giai đoạn này, nhà tư bản tiến hành tiêu dùng những hàng hóa đã mua, tức là tiến hành quá trình sản xuất. Trong quá trình đó, công nhân hao phí sức lao động và tạo ra giá trị mới, còn giá trị của tư liệu sản xuất được bảo tồn và dịch chuyển vào sản phẩm. Quá trình đó kết thúc nhà tư bản có được hàng hóa H’ với lượng giá trị lớn hơn giá trị của các yếu tố sản xuất do đã có thêm giá trị thặng dư của người công nhân tạo ra. Lúc này, hình thái tư bản sản xuất đã chuyển thành hình thái tư bản hàng hóa. Chức năng của tư bản sản xuất là thông qua lao động của công nhân sáng tạo ra giá trị và giá trị thặng dư.
Giai đoạn thứ ba H’ - T’. Trong giai đoạn này, hình thái của tư bản bây giờ là hàng hóa trong đó chứa đựng giá trị thặng dư. Hàng hóa được sản xuất trong giai đoạn thứ hai, nhà tư bản cần phải bán để thu về tiền tệ. Chức năng của tư bản hàng hóa là thông qua việc bán hàng hóa đã sản xuất ra nhằm hai mục đích. Một là, để hoàn lại cho nhà tư bản dưới hình thái tiền tệ số tư bản đã bỏ ra lúc đầu để sản xuất. Hai là, để thu lại giá trị thặng dư đã được tạo ra. Trong giai đoạn 3 này, tư bản thay đổi hình thái tồn tại của nó, tư bản trở lại hình thái tư bản tiền tệ. Tuy nhiên, bây giờ số tiền của nhà tư bản đãlớn hơn số lượng nguyên có trước kia. mục đích thu về là giá trị thặng dư cho chủ tư bản đã đạt được
Tóm lại quá trình vận động của tư bản trải qua ba giai đoạn, trong đó có hai giai đoạn diễn ra trong lưu thông và một giai đoạn diễn ra trong sản xuất. Cần lưu ý rằng quá trình vận động của tư bản không dừng lại ở T’ mà nó có tính tuần hoàn, tức là nhà tư bản sẽ tiếp tục vòng đầu tư mới mua hàng hóa H’ để sản xuất và bán lấy hàng hóa T”. Quá trình này tiếp tục lặp đi lặp lại không ngừng.
Từ mô hình tuần hoàn của tư bản, ta nhận thấy nguồn gốc của giá trị thặng dư được tạo ra trong quá trình sản xuất và do hao phí lao động của người công nhân chứ không phải do mua rẻ bán đắt mà có. Để có được giá trị thặng dư nhà tư bản phải làm cho đồng vốn của mình vận động không ngừng, đồng thời phải có các yếu tố sản xuất cần thiết với số lượng, chất lượng, cơ cấu phù hợp, trình độ tổ chức sắp xếp và thực hiện công việc theo quy trình, đồng thời cần có những điều kiện bên ngoài thuận lợi như sự hỗ trợ tích cực của nhà nước. Chỉ cần một giai đoạn bị đình trẻ thì quá trình tuần hoàn của tư bản sẽ bị đổ gãy.
Ta rút ra được khái niệm về tuần hoàn tư bản, đó là sự vận động của tư bản trải qua ba giai đoạn, lần lượt mang ba hình thái, thực hiện ba chức năng tương ứng sau đó trở về hình thái ban đầu, mang theo giá trị thặng dư.
THAM KHẢO NGAY EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ:
👉UEL EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉UFM EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉HVTC EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉HUCE EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉NEU EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉TMU EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉UEH EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
1.2. Chu chuyển của tư bản
“Chu chuyển tư bản là tuần hoàn tư bản được xét là quá trình định kỳ, thường xuyên lặp đi lặp lại và đổi mới theo thời gian”. Chu chuyển tư bản được đo lường bằng thời gian chu chuyển hoặc tốc độ chu chuyển tư bản.
Thời gian chu chuyển tư bản là khoảng thời gian mà một tư bản kể từ khi được ứng ra dưới một hình thái nhất định cho đến khi quay trở về dưới hình thái đó cùng với giá trị thặng dư. Thời gian chu chuyển tư bản gồm thời gian sản xuất và thời gian lưu thông.
Tốc độ chu chuyển tư bản là số lần mà một tư bản được ứng ra dưới một hình thái nhất định quay trở về dưới hình thái đó cùng với giá trị thặng dư tính trong một đơn vị thời gian nhất định (thông thường trong thời gian 1 năm). Tốc độ chu chuyển của tư bản vận động theo tỷ lệ nghịch với thời gian chu chuyển của tư bản, do đó thời gian của một vòng chu chuyển tư bản càng ngắn thì tốc độ chu chuyển tư bản càng nhanh và ngược lại.
Nếu ký hiệu số vòng chu chuyển của tư bản là n, thời gian của một năm là CH, thời gian một vòng chu chuyển là ch, tốc độ chu chuyển của từng bộ phận tư bản được tính như sau:
n=CH/ch
Xem thêm: Phân loại thị trường trong Kinh tế Chính trị Mác Lênin
2. Mối quan hệ giữa tuần hoàn và chu chuyển của tư bản
Sản xuất tư bản chủ nghĩa là sự thống nhất biện chúng giữa quá trình sản xuất và quá trình lưu thông. Tuần hoàn tư bản và chu chuyển tư bản là hai mặt thuộc một vấn đề vận động của tư bản. Tuần hoàn tư bản nghiên cứu mặt chất của sự vận động tư bản và chu chuyển tư bản nghiên cứu mặt lượng của sự vận động tư bản. Tuy có sự khác nhau nhưng cả hai đều cùng nghiên cứu sự vận động của tư bản, do đó tuần hoàn tư bản và chu chuyển tư bản có mối quan hệ vô cùng mật thiết.
Sau khi toàn bộ giá trị tư bản mà một nhà tư bản cá biệt bỏ vào một ngành sản xuất nào đó, hoàn thành tuần hoàn trong sự vận động của nó, thì nó lại trở về hình thái ban đầu của nó và lại có thể tiếp tục diễn ra lại cùng một quá trình như thế. Muốn cho giá trị được bảo tồn mãi mãi và tiếp tục tăng thêm giá trị với tư cách là giá trị tư bản thì nó phải lặp lại tuần hoàn ấy. Tuần hoàn của tư bản khi được coi là một quá trình định kỳ chứ không phải là một hành vi cá biệt thì gọi là vòng chu chuyển của tư bản. Thời gian chu chuyển ấy được quyết định bởi tổng số thời gian sản xuất và thời gian lưu thông cộng lại. Tổng số thời gian ấy là thời gian chu chuyển của tư bản. Thời gian chu chuyển của tư bản bao quát khoảng thời gian từ một định kỳ tuần hoàn của tổng giá trị tư bản đến định kỳ tuần hoàn tiếp theo.
Chu chuyển tư bản chỉ có thể diễn ra trong điều kiện tuần hoàn của tư bản được vận hành trôi chảy, mặt khác quá trình tuần hoàn của tư bản là quá trình thống nhất giữa lưu thông và sản xuất. Quá trình chu chuyển của tư bản có nhanh thì mới giúp cho việc tuần hoàn tư bản được quay lại quá trình tuần hoàn để trở về hình thái ban đầu của nó nhanh chóng và có thể tạo ra nhiều giá trị thặng dư hơn trong thời gian ngắn hơn.
Xem thêm: Các quy luật chủ yếu trong nền kinh tế thị trường
3. Ý nghĩa của việc nghiên cứu chu chuyển của tư bản
Xét theo phương thức chu chuyển giá trị của tư bản sản xuất vào giá trị sản phẩm, tư bản được chia thành các bộ phận là tư bản cố định và tư bản lưu động.
“Tư bản cố định là bộ phận tư bản sản xuất tồn tại dưới hình thái tư liệu lao động tham gia toàn bộ vào quá trình sản xuất nhưng giá trị của nó chỉ chuyển dần dần, từng phần vào giá trị sản phẩm theo mức độ hao mòn”. Nghĩa là, tư bản cố định được sử dụng lâu dài và hao mòn dần. Có hai loại hao mòn là hao mòn vô hình và hao mòn hữu hình. Hao mòn của tư bản cố định bao gồm hao mòn hữu hình (sự mất mát về giá trị sử dụng và giá trị) do sử dụng và tác động của tự nhiên gây ra và hao mòn vô hình (sự mất giá thuần túy) do sự tăng lên của năng suất lao động sản xuất tư liệu lao động và sự xuất hiện của những thế hệ tư liệu lao động mới có năng suất cao hơn. Cụ thể hơn là quá trình hiện đại hóa của khoa học kỹ thuật, nhiều máy móc mới được sản xuất ra tốt hơn, rẻ hơn, làm cho máy móc cũ đang được sử dụng bị giảm giá trị ban đầu.
Còn “tư bản lưu động là bộ phận tư bản sản xuất tồn tại dưới hình thái sức lao động, nguyên nhiên vật liệu, vật liệu phụ, giá trị của nó được chuyển một lần, toàn phần vào giá trị sản phẩm khi kết thúc từng quá trình sản xuất”.
Trong thời gian lưu thông, tư bản không làm chức năng sản xuất, do đó không sản xuất ra hàng hóa, cũng không sản xuất ra giá trị thặng dư. Tuy nhiên, không thể thiếu sự tồn tại của nó, vì đó là đầu vào và đầu ra của sản xuất. Càng rút ngắn được thời gian lưu thông, tốc độ chu chuyển của tư bản cang nhanh chóng, làm cho qua trình sản xuất được lặp lại nhanh hơn, làm tăng hiệu quả của tuần hoàn tư bản. Thời gian chu chuyển của tư bản càng rút ngắn thì càng tạo điều kiện cho giá trị thặng dư được sản xuất ra nhiều hơn, tư bản càng lớn nhanh hơn.
Vì vậy, để thu được hiệu quả sản xuất kinh doanh cao, các nhà tư bản phải nỗ lực rút ngắn thời gian chu chuyển tư bản trên cơ sở nắm vững các yếu tố ảnh hưởng đến thời gian chu chuyển của tư bản, đồng thời sử dụng hiệu quả tư bản cố định và tư bản lưu động. Tốc độ chu chuyển càng lớn thì lợi nhuận nhà tư bản thu được càng nhiều, đóng góp tích cực đến sự phát triển của nhà tư bản (hay doanh nghiệp) nói riêng cũng như của nền kinh tế đất nước nói chung. Khi tăng tốc độ chu chuyển của tư bản cố định sẽ tiết kiệm được chi phí bảo quản, sửa chữa tư bản cố định trong quá trình hoạt động, tránh được hao mòn vô hình và hao mòn hữu hình, cho phép đổi mới nhanh máy móc, thiết bị. Đối với tư bản lưu động, việc tăng tốc độ chu chuyển hay rút ngắn thời gian chu chuyển sẽ cho phép tiết kiệm được tư bản ứng trước khi quy mô sản xuất như cũ hay có thể mở rộng thêm sản xuất mà không cần có tư bản phụ thêm.
Để nâng cao tốc độ chu chuyển tư bản, các nhà đầu tư cần áp dụng một loạt biện pháp như tăng tốc độ lưu thông của tư bản cố định và tận dụng công suất máy móc, thiết bị hiệu quả. Đồng thời, họ cần đẩy mạnh việc xây dựng và nâng cao hiệu suất của cơ sở hạ tầng sản xuất để tối ưu hóa quá trình chu chuyển và tuần hoàn vốn. Bằng cách này, họ có thể thu hồi vốn nhanh chóng và tạo ra lợi nhuận đáng kể. Ngoài ra, việc rút ngắn thời gian lưu thông cũng đóng vai trò quan trọng, đặt ra yêu cầu tất yếu cho các doanh nghiệp phải thường xuyên nghiên cứu thị trường và cải thiện sản phẩm để tối ưu hóa tiêu thụ và giảm tồn kho. Điều này cũng cần kết hợp với việc tăng cường quản lý lao động và áp dụng các biện pháp linh hoạt trong quản lý tài chính để tối ưu hóa quá trình sản xuất và tiêu thụ hàng hóa.
Như vậy, việc nghiên cứu chu chuyển của tư bản nhằm đưa ra các biện pháp phù hợp để nâng cao tốc độ chu chuyển tư bản. Việc nâng cao tốc độ chu chuyển của tư bản giúp cho tiết kiệm chi phí bảo quản, sửa chữa tài sản cố định, hao mòn máy móc. Không chỉ vậy việc nâng cao tốc độ chu chuyển còn giúp tiết kiệm tư bản ứng trước và làm tăng tỷ suất giá trị thặng dư và khối lượng giá trị thặng dư hàng năm. Hiểu đơn giản là làm tăng tốc độ chu chuyển vốn và đó chính là quá trình tái sản xuất vốn giúp tăng lợi nhuận doanh nghiệp từ đó tăng khả năng cạnh tranh của nhà tư bản trên thị trường. Tốc độ chu chuyển càng lớn thì lợi nhuận nhà tư bản thu được càng nhiều, đóng góp tích cực đến sự phát triển của nhà tư bản (hay doanh nghiệp) nói riêng cũng như của nền kinh tế đất nước nói chung.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
N. T. Nghĩa, Giáo trình Kinh tế chính trị Mác - Lênin (Dành cho bậc đại học hệ không chuyên lý luận chính trị), Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, 2019.
THAM KHẢO NGAY EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ:
👉UEL EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉UFM EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉HVTC EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉HUCE EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉NEU EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉TMU EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
👉UEH EBOOK KINH TẾ CHÍNH TRỊ: NHẬN TẠI ĐÂY
Liên hệ tương tác trực tiếp qua zalo: 0359.286.819 (chị Linh - giải quyết khó khăn môn Nguyên lý kế toán, Kế toán tài chính TẤT CẢ CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC)
💥Giải đáp FREE các câu hỏi về NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN
💥Nhận gia sư 1-1 cấp tốc cho người mất gốc (online/offline)
💥Nhận booking giải bài tập về nhà, đề cương ôn tập , làm mẫu các đề thi (có đáp án và giải thích chi tiết)
Đọc chi tiết dịch vụ tại đây
📍 KHÔNG NHẬN THI HỘ - HỌC LÀ HIỂU BẢN CHẤT
